Gangsters en geweld: de documentaire "Mr. Scorsese" is een eerbetoon aan een filmgenie

Er is een buitengewoon tenenkrommende scène in de Apple-comedyserie "The Studio", die onlangs 13 Emmy's won. Daarin huilt Martin Scorsese op een feestje. De regisseur heeft net vernomen dat studiobaas Matt Remick (Seth Rogen) het script voor zijn "laatste grote werk" alleen heeft gekocht zodat studio-CEO Griffin Mill het in de kerker van nooit gemaakte films kon gooien.

Wat betekent dat het niet in de weg mag staan ​​van een van zijn (idiote) toekomstige blockbusters. "O, was ik maar naar Apple gegaan," zucht een ontredderde Scorsese, doelend op de streamingdiensten die zich graag tooien met de grote namen in de bioscoop en hen in ruil daarvoor meer vrijheid gunnen.

Vanaf 17 oktober staat Martin Scorsese (82) centraal in de documentaireserie "Mr. Scorsese" op Apple TV+. En hij huilt nooit. In interviews met regisseur Rebecca Miller heeft hij vaak een brede glimlach op zijn gezicht. Die vervaagt herhaaldelijk tot een melancholische glimlach wanneer hij het over mislukkingen heeft.

Zoals in 1988 het geval was met "The Last Temptation of Christ", de hartverwarmende film van de katholieke filmmaker Scorsese. Daarin geeft hij Jezus, gespeeld door Willem Dafoe, een beeld van een normaal gezinsleven, inclusief seks met Maria Magdalena. Hij ontwaakt aan het kruis en aanvaardt zijn roeping als Verlosser: "Het is volbracht."

Een film gebaseerd op de roman van Nikos Kazantzakis die elke christen met een scherp gevoel voor naastenliefde tot tranen toe had moeten roeren. En dat deed hij ook. Maar het leverde vooral tierende gelovigen en hypocrieten, ontevreden geestelijken en nonnen, en een bomaanslag op een bioscoop op. Moge de hemel ons bijstaan!

Vijf uur die voorbij vliegen. Ze nemen ons mee terug naar een jeugd in Little Italy in New York in de jaren 40 en 50, waar de straten bruisen van leven, maar ook vol maffiosi en achtergelaten lijken liggen. Zijn oom Joe heeft "connecties" en moet soms door Martins vader gered worden van de maffiosi, wiens "sociale club" recht tegenover de kerk zit. Martin heeft astma. Zijn vader neemt hem mee naar de bioscoop, waar het koel is. Hier begint zijn liefde voor film, die uitgroeit tot een obsessie.

Scorsese's vaak moeilijke pad wordt belicht: van de kinderkunstenaar van een monumentaal film storyboard tot zijn meest recente speelfilm, de western "Killers of the Flower Moon" (2023, voor Apple TV+). In "Mean Streets" (1973) schetst hij het milieu van zijn jeugd met al zijn hardheid. Zijn casting van Jodie Foster als een twaalfjarige prostituee in "Taxi Driver" (1975) leverde hem een ​​doodsbedreiging op van John Hinckley, de latere moordenaar van Reagan.

Scorsese schuwt het extreme niet, hij matigt geweld niet en hij ziet zijn "oprechte geweld" als de reden dat de Academy hem pas in 2007 een Oscar toekende. Hij vecht herhaaldelijk voor zijn films tegen de mainstream-vriendelijke filmmoguls.

Men heeft altijd met meer woede in de buik geleefd wanneer iets heel belangrijk voor hen is, iets waarvoor ze afhankelijk zijn van de wil en het geld van onwetenden. Scorsese werd gevormd door de Nouvelle Vague, die alle regels aan zijn laars lapt. En meester Jean-Luc Godard prees Scorseses emancipatiestuk "Alice Doesn't Live Here Anymore", terwijl Ingmar Bergman het "geweld op het hoogste artistieke niveau" prees in "Taxi Driver", dat in 1976 de Gouden Palm won in Cannes.

Neergangen worden gevolgd door wederopstandingen; manisch werk en drugsmisbruik leiden tot diepe uitputting; op een gegeven moment is Scorsese bijna dood. Zijn ex-vrouwen, zijn dochters, zijn ouders en zelfs oude vrienden uit Little Italy spreken hier. En het filmpubliek: zijn "eeuwige" editor Thelma Schoonmaker, collega-regisseurs en sterren. Spielberg riep ooit "Marty, stop ermee!" toen Scorsese een studiobaas probeerde te vermoorden.

Hij wordt gezien als een maffia- en gangsterfilmmaker, maar hij heeft ook historische films, drama's, liefdesromans en thrillers in zijn portfolio. Als groot rock-'n-rollfan onder filmmakers heeft hij spannende muziekdocumentaires gemaakt. "The Last Waltz" (1976), het afscheidsconcert van The Band, lijkt wel een speelfilm.

Hij is tegenwoordig meer een familieman dan ooit tevoren, zegt zijn jongste dochter Francesca (25). Hij zorgt liefdevol voor zijn vrouw Helen (77), die ernstig ziek is door de ziekte van Parkinson, en vader, moeder en kind brengen hun vrije tijd samen door met het kijken van films. Maar laat je niet misleiden: de filmwebsite imdb.de kondigt zeven van Scorsese's regieprojecten aan.

Met "Midnight Vendetta" omvat Scorsese's streven – uiteraard – een gangsterfilm. In de documentaire gebruikt de Trump-criticus "GoodFellas" (1990), een van zijn grootste kaskrakers, als voorbeeld om de onwrikbare fascinatie van het publiek voor het gangstertype te verklaren. Daarmee geeft hij onbedoeld een andere verklaring voor Donald Trumps tweede verschijning in het Witte Huis.

"De gangster", zegt hij, "is een Amerikaanse held in de zin dat mensen graag een agent zien die gewoon doet wat hij wil."

"Mr. Scorsese", een documentaireserie van vijf afleveringen van Rebecca Miller, met in de hoofdrollen Martin Scorsese, Robert De Niro, Thelma Schoonmaker, Steven Spielberg, Jay Cocks, Jodie Foster, Sharon Stone, Leonardo DiCaprio, Isabella Rossellini, Daniel Day-Lewis, Margot Robbie, Robbie Robertson, Domenica Scorsese, Cathy Scorsese en Mick Jagger (vanaf 17 oktober op Apple TV+)